ትንሽ ስለ አማርኛ ቋንቋ እውነታዎች

ትንሽ ስለ አማርኛ ቋንቋ እውነታዎች
 የታሪክ አዋቂዎች እንደሚሉት አማርኛ ቋንቋ የተፈጠረው አኽሱም ከተማ ውስጥ በአኽሱም ዘመነ-መንግስት ነው ይላሉ፡፡
 አማርኛ በፌዴራል ደረጃ የመንግስት የስራ ቋንቋ በመሆኑ አገራችን አገር በቀል ቋንቋ የፌደራል መንግስት ኦፊሻል ቋንቋ በማድረጓ ኩራት ሊሰማን ይገባል፤ ምክንያቱም ሌሎች በርካታ አገሮች የባእድ ቋንቋ የመንግስት የስራ ቋንቋ በማድረጋቸው፡፡
 አማርኛ ኢትዮጵያ አገራችን በተለያዩ ግዝያቶች ጠንካራ ማእከላዊ መንግስት እንዲኖሯት ያስቻለ ነው፡፡ በአሁኑ ግዜም እየሰራ ይገኛል፡፡
 የተለያየ ብሄርና የአፍ መፍቻ ቋንቋ ያለን ኢትዮጵያውን በአገር በቀል ቋንቋ እንድንተዋወቅና እንድግባባ ያስቻለን ቋንቋ በመሆኑ ክብር ይገበዋል፡፡ ልክ እንደ መሰረተ-ልማቱ አማርኛ ቋንቋም አንደነታችንን ለማጠናክር የማይተካ አስተዋፅኦ ይኖሯል የሚል የግል እምነት አለኝ፡፡ በመሆኑም አማርኛ ለኔ የአንድ ብሄር ብቻ ቋንቋ አይይደለም፡፡
 አብዛኛው ኢትዮጵያዊ ከኢንግሊዚኛ በላይ በአማርኛ በበለጠ መስማት፣ መናገር፣ መፃፍና ማንበብ ይችላል፡፡ እንድያውም አንዷ ህንዳዊት መምህር ያለችን ነገር ላከፍላችሁ <<Ethiopians are not only economically poor but they are also poor in English.>>
 አብዛኛው እትዮጵያዊ ከአማርኛ በላይ እንግሊዝኛ ለማወቅ ይፍጨረጨራል፡፡ የሚገርመው ግን አትዮጵያውያን ከእንግሊዝኛ በላይ አማርኛ ቀድመው በቀላሉ መልመድ ይችላሉ፡፡ ስለሆነም ‹‹የቆጡን አወርድ ብላ የብብቷን ጣለች›› እንደይሆን ጥንቃቄ ማድረግ አለብን፡፡
 ከብሄራችን ወገን ከመጡ ሰዎች በአፍ መፍቻ ቋንቋችን እንድንግባባ አማርኛ አይከለክለንም፡፡ እኔ ለምሳሌ ከትግርኛ ተናጋሪዎች አማርኛውን ትቼ በትግርኛ አወራለሁ፡፡
 ኢትዮጵያ ውስጥ ከዳርእስከዳር ሰርቶ ለመኖር አማርኛ ቋንቋ ከኢንግሊዝኛ ቋንቋ በበለጠ የቢዝነስና የስራ ቋንቋ መሆኑ ነው፡፡ ኢትዮጵያውያን ስደለት ላይ ሆነውም እርስበርሳቸው የሚግባቡበት ቋንቋ ነው፡፡ ስለሆነም በቁጥር ለማስቀመጥ ቢከብድም የአብዛኛው ኢትዮጵያውያን የኑሮ መሰረት ከእንግሊዝኛ ሳይሆን አማርኛ ነው፡፡ የህይወታችን መሰረትም ኢትዮጵ መሆኗ ማወቅ መናገር የማይሰፈልገው ፡፡
 አማርኛ የተላያየ ብሄር ያላቸው በርካታ ኢትዮጵያወያን ትዳር መስርተው እንዲኖሩ፣ የፍቅር ቋንቋ እንዲያወሩ እንዱሁም በስሱ እንዲሰዳደቡ አስችሏል፡፡
 ከእንግሊዝኛ በላይ አማርኛ ቋንቋ የኢትጵያ መንነት መግለፅ ይችላል፡፡
 ስለሆነም አማርኛ ለኢትዮጵያ አገራቸን ትልቅና ታሪክ የማይረሳው ውለታ የዋለ ቋንቋ ነው፡፡
ማሳሰብያ፡- ይሄን የግል እምነቴን ስገልፅ የብሄር በሄረሰብ ቋንቋዎች አሳንሼ ማየትዬን እንዳልሆነ ማስገንዘብ እፈልጋለሁኝ፡፡ ለማንኛወም ቋንቋ እኩል ክብር እሰጣለሁ፡፡ አማርኛ ብቻ ለይቶ አወደሰ ብሎ የሚያኮርፍ ሰው ካለ ግን ጤና ይስጠው፡፡
በገ/ሂወት እንተሃዉ

የአገራችን ታሪክ አቀራረብ

እርግጥ አገራችን ኢትዮጵያ ሊፃፉ የሚገባቸው በርካታ ታሪኮች ያሳለፈች አገር እንደመሆኗ መጠን አንዳንዶች እንደሚሉት ሊያጋጩንና ሊያኮራርፉን ስለሚችሉ ምንም ዓይነት ታሪክ እንዳንሰማ ማለት ምክንያታዊ መስሎ አይታየኝም ምክንቱም ታሪካችን በአግባቡ ከተገለገልንበት የአገር ኩራት ብሎም አስተማሪም ሊሆን ይችላል፡፡ ቢሆንም ብዙ ግዜ ያለፈውን ታሪካችን ሲወሣና ሲዘከር ብሄሮች መሃከል ሊኖር የሚገባው የመከባበር መንፈስ አልፎ አልፎ እንዲሸረሸር መንስኤ ሲሆን ይሰተዋላል፡፡ ይህ ሊሆን የቻለውም፡-
 አንዳንድ እውነተኛ ታሪክ ፀሀፊዎች ወይም ልበ-ወለድ መሰል ታሪክ ፀሀፊዎች እንደሚያጋጨን አድርገው ስለሚያቀርቡት ነው፡፡
 ከላይ የተጠቀሱ ያልበሰሉ ታሪክ ፀሃፊዎች ታሪኩን በሚያቀርቡበት ጊዜ ብሄራቸውን ሌላ ብሄር በልጦ እንዲታይ ወይም የሌላ ብሄር አባል በሚያበሳጭ መልኩ ነው ታሪኩን የሚፅፉት፡፡
 አገራዊ አንደነታችንን በሚያጠናክሩ ታሪኮች ከማተኮር ይልቅ፤ አንዳንድ ታሪክ ፀሀፊዎቻችን በብሄር ታሪኮች ላይ ትኩረት ያደርጋሉ፡፡ ታሪክ ፀሃፊ የሚውቀውን መፃፍ እንዳለበት እሙን ነው ነገር ግን በተቻለ መጠን አገር ውስጥ ያለው ታሪክ ያለምንም ልዩነት ለማወቅም ለመፃፍም ተነሳሽነት ሊኖራቸው ይገባል፡፡
 ከሞላጎደል አብዛኛዎቹ ታሪኮቻችን የአንዱን ብር መገላጫ ከመሆን ይልቅ በውስጣቸው የያዙት በጎ አገራዊ ገፅታቸው የጎላ ሆኖ ሳላ አንዳንድ በብሄር የተገደበ አስተሳሰብ ያላቸው ሰዎች የዚህ ብሄር ታሪክ ነው ለኔ አይመለከተኝም የሚሉም በቀጥራቸው እየተበራከቱ ነው፡፡
 አሁን ያለው አንዳንድ የተሳሳተ አዲሱ ትውልድ ደግሞ አገራችንን የሚያኮራ ታሪክ እንስራ ከማለት ይልቅ፤ ለብሄራችን ታሪክ መስራት አለብን በማለት ይብሰለሰላል፡፡
 አገራችን ውስጥ የተሰራ ታሪክ የትም ቦታ ቢሆንም የአገሬ ነው ብሎ ማሰብ ቀላል መፍትሄ መስሎ ይታየኛል፡፡

እምነት

ምን ያህል ወራቶች እንደፈጀብኝ ባላውቅም በወራቶች ውስጥ መፅሓፍ ቅዱስ አንብቤ ጨርሻለሁኝ፡፡ በመፅሃፍ ቅዱስ መጀመርያ ክፍል ኦሪት ዘፍጥረት ላይ ‹‹ፈጣሪ (እግዚአብሄር) በአምሳያው የሰው ልጅ ፈጠረ›› ይላል፡፡ እያንዳንዷን ክፍል አንብቤ ከጨረስኩት በኋላ ግን የመፅሀፍ ቅዱስ መልእክት ለማጠቃለል ስሞክር ያገኘሁት ፍሬ ነገር በተቃራኒው ‹‹የሰው ልጅ በአምሳያው ፈጣሪ (እግዚአብሄር) ፈጠረ›› ሆኖ ነው ያገኘሁት፡፡ እንዴት ነው መፅሓፍ ቅዱስ መረዳት ያለብን?
በገ/ሂወት እንተሃዉ

ስልጣን ወይስ ዲሞክራሲ

ስልጣን ወይስ ዲሞክራሲ
ሓደ ሓዳ ሰባት ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ ሓማሻይ ሃገራዊ መረፃ ኣሸኒፉ ብዘካየዶ ናይ ፌዴራል መንግስቲ ኣፋፃሚ ኣካል ካቢኔ ምጥያሽ ብወገን ህ.ወ.ሓ.ት ቁፅሪ ሚኒስተራት ውሒዱ ብምባል ቅሬታኦም ብግልፅን ሽፍንፍን ብዝኾነ መልክዕ ኣብ መርብብ ሓበሬታን ካልኦት መድረኻትን ብተደጋጋሚ እንዳገልፁ ይርከቡ፡፡ እዚ ኣረኣእያ ብፍላይ ብመናእሰይ ተጋሩ ብዓብዩ ዋላኳ እንተተጋወሐ፤ ካብ ካልኦት ብሄራት ዘለው እውን ንህ.ወ.ሓ.ት ካብ ዘለዎም ዓሚቕ እምነት ዝተልዓለን ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ ዘምፀኦም ለውጥታት ብዋናነት ናይ ህ.ወ.ሓ.ት ፃዕሪን ትግሃትን እዩ ብዝብል ነዚ ሓሳብ ዝድግፉ ብዙሓት እዮም፡፡ እንተኾነ ውሒዱ ወይስ ኣይወሓደን ኣብ ዝብል ጉዳይ ብዙሕ ዝብሎ ኣይክህሉን፡፡ ነቲ ኣረኣእያ ግን ዝስመዓኒ መልሲ ንምቕራብ ደፊረ ክዛረብ ይደሊ፡፡ ብመሰረቱ ሃገርና ዘድልይዋ መሰረታዊ ነገራት ሰላም፣ ዲሞክራሲ፣ ቁጠባዊ ዕቤትን ማሕበራዊ ለውጢን ምዃኖም ነጋሪ ዘየድልዮ ሓቂ እዩ፡፡ ብኸመይ ክመፁ ይኽእሉ ኢልካ ብዕምቆት ምሕሳብ ግን ዓንኳር ጉዳይ እዩ፡፡ እዞም ነገራት ብዋናነት መልሲ ዝረኽቡ ካብ መንግስቲ እዩ፡፡ ብምዃኑ ናይ መንግስቲ ጉዳይ ትኹረት ብዙሓት ናይ ምስሓብ ተፈጥሮኣዊ ባህሪ ኣለዎ፡፡
ብወገን ህ.ወ.ሓ.ት ዝሓዞ ናይ አመራርሓ ቦታ ንኢሱ ንዝብል ሕቶ ብቐጥታ መልሲ ዋላ እንተዘይሃበ፤ ብዛዕባ መንግስቲ እንትንሓስብ ቆላሕታ ዘድልዮም ብዙሓት ዋላኳ እንተኾኑ ብዛዕባ እዞም ዝስዕቡ ዝተወሰኑ ጉዳያት ከብራህርህ ይደሊ፡፡
1.ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ ከም ፓርቲ ሃገራዊ ዕማማት ናይ ምፍፃም ብቕዓቱ ምፍታሽ፡- ዋና ቁልፊ ጉዳይ ኩሉ ሰብ ክግደሰሉን ክዝትየሉን ዝግባእ እንተሃልዩ ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ እቶም ልዕል ክብል ዝገለፅክዎም መሰረታዊ ለውጥታት ኣብዛ ሃገር እንዳምፀአ ድዩ ወይስ ኣየምፀአን ዝብል መሰረታዊ ሕቶ ምርኣይ ኣድላይ እዩ፡፡ ምክንያቱ ሃገርና ከም ሃገር ክትቅፅል እትኽእል ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕብየትን እንተሃልዩ እዩ፡፡ ኣብ ሃገርና ብታሪኽ ዘሕለፍናዮም ብዙሓት ሕድሕድ ውግኣት መልዓሊኦምን ምኽንያቶምን ናይ ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን ሃዋህው ብዘይምንባሮም እዩ፡፡ ሀገርና ዲሞክራሲ፣ ሰላምን ዕብየትን ዝሰፈነላ ንኽትከውን ድማ ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ ዲሞክራሲያዊ ኣሰራርሓን ኣንፈታትን ከስፍን አለዎ፡፡
ካብዚ ብምብጋስ ፌዴራላዊ ናይ መንግስቲ ስርዓት ቁልፊ መፍትሒ ስለዝኾነ ፌደራላዊ ስርዓት እትኽተል ሃገር ብምህናፅ ብሄርን በሄረሰባትን ዓርሰ-ምምሕዳር ክህልዎም ብምግባርን ከምኡ ውን ኣብ ፌዴራል መንግስቲ ፍትሓዊን ማዕረነታዊን ውክልና ክህልዎም ይግባእ ብዝብል ብፍላይ ብዓይኒ መሓውር መንግስቲ ኣብቲ ቁልፊ ዝበሃል ፓርላማን ፌደሬሽን ቤት ምኽሪን ተወካልቲ ክረኽቡ ብምግባር ዲሞክራሲ ንምስፋን ካብ ብንጒሆኡ ሀሁ ኢሉ ጀሚሩ እዩ፡፡ ካብዚ ብዝሓለፈ ናይ ፌደራል መንግስቲ አፈፃሚ አካል (የሚኒስተሮች ካቢኔ) ኣብ ዝጣይሸሉ እዋን ብሄርን ብሄረሰባትን ፍትሓውን ሚዛናውን ዝኾነ ውክልና ክህልዎም ምግባር ዲሞክራሲ ዝተኸተለ አሰራርሓ እዩ፡፡
በመሰረቱ ናይ ሓደ ብሄር ጥቕሚ ዝሕሎ ኣብ ፌደራል መንግስቲ ተወካሊ ክህልዎ ከሎ ጥራሕ እዩ ኢልካ ምሕሳብን እዚ ኣተሓሳስባ ምስፍሕፋሕን ንናይ ሃገርና ለውጢ ዕንቅፋት ክኸውን ይክእል እዩ፡፡ ናብ ፌዴራል መንግስቲ ብሄሩ ወኪሉ ይምፃእ እምበር፣ ብዋናነት ናይ ኩሎም ኢትዮጵያውያን ተወካሊ እዩ፡፡ ካብ ትግራይ ተወኪሉ ዝኸደ ናይ ፓርማ አባል ንናይ ኩሎም ኢትዮጵያውያን ናይ ሓባር ጥቐሚ ጠጠው ክብል ይግባእ፡፡ ብሄርን ብሄረሰባትን ባህለንን ቋንቋአንን ከማዕብላ ኣለወን ማለት ሓደ ነቲ ሓደ ክግደስ ኣይብሉን ማለት ኣይኮነን፤ ከምኡ ውን ኣብ ኣዕናዊ ውድድር ክፅመዳ ኣለወን ማለት ኣይኮነን፡፡ እዚ ክብል ከለኹ ግን ብሄርን ብሄረሳበትን ውክልና ኣይድልየምን ዝብል መደምደምታ ንምብፃሕ ኣይኮነን፡፡ ውክልና ክህሊ ግድን እዩ ግን ሓባራዊን ሃገራዊን ረብሓ ዝብል ኣተሓሳስባ ክነግስ ይግባእ፡፡ ስለዝኾነ ሱር ክሰድድ ዘለዎ ኣተሓሳስባ ማንም ኢትዮጵያዊ ኣብ ፓርላማ ወይ ካዓ ኣብ ካሊእ ናይ መንግስቲ መሓውር ይኹን ብውልቀኡ ኣብ ዝሰርሓሉ እዋን ንናይ ኩሎም ብሄርን ብሄረሰባትን ውልቀ ሰባትን መሰልን ማዕረነትን ብዘይ ምንም ኣፈላላይ ጠጠው ክብል ኣለዎ፡፡ ከምዚ ዓይነት ኣተሓሳስባ ማዕቢሉ ሱር ክሰድድ እንተኺሉ ብኸይዲ ኣብ ፓርላማ ይኹን ኣብ ካሊእ ናይ መንግሰቲ ቦታ ዘሎ ግለሰብ ብማዕረ ዓይኒ ንኹሉ ብሓባር ስለዝርኢ ወኪል ኣለኒ ዶ ወይስ ኣይብለይን ኣብ ዝብል ኣጉል ጭንቂ ብሄርን ብሄረ ሰባትን ኣይኣትውን፡፡ ኩሉ ብሄር ጥቕሙ፣ ታሪኹ፣ ባህሉን ቋንቋኡን ብዘይ ገለ ስኽፋታ ይሕብሐበሉ፡፡
ብርግፅ እቲ ሓሳብ ዘቕረቡ ውልቀሳበት ናብ ከምኡ ዓይነት ቅሬታ ዝበፅሑ፣ ከምቲ ልዕል ክብል ዝገለፅክዎ ዓይነት ዝማዕበለ ኣተሓሳስባ ዘለዎም ኣብ ናይ መንግስቲ ስልጣን ዝርከቡ ውልቀሰባትን ጉጅለታትን ውሑዳት እዮም ካብ ዝብል ኣረዳድኣ ዝተበገሰ ከም ዝኸውን ይኽእል ምግማት ይከኣል እዩ፡፡ በወገነይ ክሓልፎ ዘይግባእ ሓደ ሓቂ ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ እውን ኣበርቲዑ ክቃለሶ ዝግባእ ጉዳይ ናይ ፀቢብነት፣ ትምክሕቲን ኪራይ ኣካቢነትን ኣተሓሳስባ ዘለዎም ውልቀሰባትን ጉጅለታትን ኣብ ውሽጢ እቲ ስርዓት ዓስኪሮም ብሽም እቲ ስርዓት ውልቃዊን ጉጅለኣዊን ድልየቶም እንዳፈፀሙ ይርከቡ፡፡ ከምዚኦም ዓይነት ውልቀሰባትን ጉጅለታትን በቐንዱ ንሃገርና ሕማም ርእሲ ካብ ምዃን ሓሊፎም ንናይ ብሄርን ብሄረሰባትን መሰልን ማዕረነትን ዓብይ ሓደጋ እዮም፡፡ ንግላዊ ዓላማኦም ንምስኻዕ ክብሉ ፈተውቲ መሲሎም ብሄሮም ምስ ካሊእ ብሄር ናይ ሓሶት ፕሮፖጋንዳ ብምንዛሕ ናብ ጎንፂ ዝመርሑ ዘይነዓቕ ቁፅሪ ኣለዎም፡፡ ብዘይምፍላጥ ናብ ጎንፂ ዝመርሑ ከምዘለዉ እዉን እግረመንገደይ ክገልፅ ይደሊ፡፡ ሓደ ንብሄረይ ረብሓ ጠጠው ዝብለኩ እየ ዝብል ሙሉእ ጥዕና ዘለዎ ሰብ ብሄሩ ምስ ካሊእ ብሄር ናብ ጎንፂ ኣይመርሕን፡፡ ይኹን እምበር ከምዚ ዓይነት ዕንቅፋታት ክመፅኡ ዝኽሉ ሳዕቤናት ከይፈራሕና ኣብ ዘለናሉ ቦታ ኮይና ካልኦት ኢትዮጵያውን ኣሓትና ኣብ ጎንና ኣሰሊፍና ክንቃለሶም ይግባእ እምበር ካብ ብሄርካ ፕሬዚደንት፣ ጠቅላይ ሚኒሰተር ወይ ከዓ ብዙሓት ሚኒስተራት ስለዝተሾሙ ዉሕስ እየ ኢልካ ምሕሳብ ጌጋ እዩ፡፡
ብሄረይ ኣብ ፓርማላ ተወካሊ ኣለዎ ዶ ወሰይሰ ኣይብሉን፤ ካብ ብሄረይ ክንደይ ሚንስተራት ኣለው፤ ኣብ ካባቢና ከምዚ ዓይነት ሽግር ኣሎ፤ ወዘተ ኣብ ዝብሉ ብኸባቢን ብሄርን ዝተሓፀረ ኣተሓሳስባ ነዊሕ መንገዲ ከጓዕዘና ኣይኽእልን፡፡ ካብ ከባቢናን ብሄርናን ወፂእና ኣብ ካሊእ ከባቢ ወይ ካዓ ብሄር እንፈልጦ ዝበፅሕ ሽግር እንተሃልዩ ልክዕ ኣብ ከባቢና ወይ ከዓ ብሄርና ከምዝተፈጠረ ተሰሙዒና መፍትሒ ኣብ ምንዳይ ክንነጥፍ ኣለና፡፡ ነዚ ንምርግጋፅ ምስ ካልኦት አትዮጵያን ኣሓትና ብዛዕባ ሃገራዊ ጉዳያት እሂን ምሂን ምባል የድሊ፡፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ናይ መን ብሄር እዩ፤ ናይ መን ብሄር ሚኒስተራት ይበዝሑ ዝብል ጥዕና ዝጎደሎ ኣተሓሳስባ ክዕብልለና ኣይብሉን፡፡ ክኸውን ዘለዎ ተወከልትናን መራሕትናን ንብሄሮም በቐንዱ ድማ ንሃገሮም ሰላም፤ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕብየትን ብቑዓት ድዮም ወይስ ኣይኮኑን ኢልና ኣብ ሚዛን ኣቕሚጥና ክንመዝኖም እንተንኽእል ዝሓሸ እዩ፡፡ ልዕልነት ዝመፅእ ናይ መንግስቲ ቦታ ብምሓዝ ዘይኮነስ ንኣሓት ብሄርን ብሄረሰባትን ብቐንዱ ድማ ንሃገርና ዝረብሕ ስራሕ ከምቶም ዝሓለፉ ወለድና እንተሰሪሕና እዩ፡፡ ዲሞክራሲ ‹‹ኢድ ፀናሒት›› ዝብል ናይ ወለድና ምስላ ጋቢዘኩም ኣለኹ ኣሓት፡፡ መኪና ዝዓደገ ሰብ ንክርሕው ኢንሹራንስ ከምዝኣቱ፣ ኣብዛ ሃገር ከምብሄር ክንርሕው እንኽእል ዲሞክራሰያዊ ኣተሓሳስባ ኣስፋሕፊሕና ካብ ጫፍ ክሳዕ ጫፍ ዲሞክራሲ ዝዓሰላ ሃገር ክንሃንፅ እንተኺኢልና ጥራሕ እዩ፡፡ ኣብ ውስን ከባቢ ወይ ከዓ ከባቢና ዲሞክራሲ ሃኒፅና ዝተወሰኑ ኣከባቢታት ሃገርና ዲሞክራሲ እንተዘይዓሲልዎም እዚ ሕማም ከም ሕማም ንፍዮ ነቲ ዝተረፈ ናይ ሃገርና ካባቢ ወይ ከዓ ከባቢና ክብክሎ ይኽእል እዩ፡፡
2.ዲሞክራሲ ብናይ ሓፋሽ ተሳትፎ እምበር ብውሕዳት ኣመራርሓ ኣይዕምብብን፡- ፌዴራል ስርዓት ዝኽተላ ሃገራት ከኽተለኦ ዝግባእ ናይ ዲሞክራሲያዊ መንገዲ፤ ኣብ ናይ ፌዴራል መንግስቲ መሓውር ብሄርን ብሄረሰባትን ፍትሓዊ ውክልና ክህልወን ምግባር ዲሞክራሲ ኣብ ምህናፅ ዝለዓለ እጃም ዘለዎ ዓብይ ጉዳይ እዩ፡፡ ይኹን እምበር ዲሚክራሲ ኣብ ላዕሊ ብዘሎ ኣመራርሓን ካብ ላዕሊ ጥራሕ ብዝወርድ ትእዛዝን ክዕንብብ ይኽእል እዩ ኢልካ ምሕሳብ ቅቡልነቱ ኣይህልዎን፡፡ ንናይ ሃገርና ዲሞክራሲ ምስፋን ክሳብ ሕጂ ጎታቲ ኮይኑ ዘሎ ጉዳይ እውን ካብ ላዕሊ ዝወርድ ዲሞክራሲ ምፅባይ እዩ፡፡
ሃገርና ፌደራላዊ ስርዓት ስለትኽተል አዋቓቕራ መንግስቲ ብፌደራልን ክልልን እዩ፡፡ ኣብዚ ማእከል እዚ ድማ ዞባ፣ ወረዳ፣ ጣብያ(ቀበሌ)ን ቁሸትን ዝብል ናይ ስልጣን ተዋረድ ኣሎ፡፡ ስለዚ ኣብ ሕድሐድ ናይ ስልጣን ደረጃ ዘለዉ ናይ መንግስቲ ኣካላት ዲሞክራሲ ናይ ምህናፅ ማዕረ ሓላፍነት ኣለዎም፡፡ እዚ ክብል ከለኹ ግን ናይ ዓቕሚን ብቕዓትን ኣፈላላይ የለን ማለት ስለዘይኮነ ናይ ሕድሕዶም እጃም ኣብ ግምት ክነእትዎ ኣለና፡፡ ስለዝኾነ ኣብ ሕድ ሕድ ናይ ስልጣን ደረጃ ዘሎ ኣካል ብደንቢ ፀፀና ምርኣይ የድሊ፤ ሽግር እንተሃልዩ ከዓ ብግልፂ ምልዛብ የድሊ፡፡ ኣብ ላዕሊ ናብ ዘሎ ናይ መንግስቲ ኣካል ጥራሕ ትኹረት ብምግባር ኣፃብዕትና እነወንጥሕ እንተኾይና ዲሞክራሲ ምህናፅ ዘይሕሰብ ክኸውን እዩ፡፡ ዲሞክራሲ ናይ ህዝብና ባህሊ ክኸውን ዝኽእል ናይ ሓፋሽ ተሳትፎ አብ ሕድሕ ናይ መንግስቲ ደረጃ ክህሊ ከሎ እዩ፡፡ ምኽንያቱ መብዛሕቲኡ ግዜ ሓፋሽ ርክቡ ምስቲ ታሕተዋይን ማእኸላይን ኣመራርሓ ስለዝኾነ፡፡
ንኣብነት ጠቅላይ ሚኒስተር መለስ ዜናዊ ብቑዕ መራሒ ከም ዝነበረ ማንም ዘይክሕዶ ሓቂ እዩ፡፡ ይኹን እምበር ኣብ ጣብያ፣ ወረደ፣ ዞባ፣ ክልልን ከምኡ ውን ፌዴራል መንግስቲን በብደረጃኡ ዝነበሩ ኣመራርሓታት ዓርሱ ዝኸኣለ ፀገም ነይርዎም፡፡ ስለዝኾነ ውሕዳት ሰባት ኣብ ላዕሊ ብምቕማጥ ጥራሕ ዝፍታሕ ሽግር ዘይኮነስ ህዝቢ ኣብ ሕድ ሕድ ናይ መንግስቲ ስልጣን ደረጃ ዘጋጠሙ ብድሆታት ብትብዓትን ግልፅነትን ክቃለሶም ከሎ ጥራሕ እዩ፡፡ እዚ ክብል ከለኹ ግን ኣብ ላዕላዋይ ናይ መንግስቲ ስልጣን ደረጃ ዘለዉ ሳባት እጃሞም እንዳንኣስኩ ከምዘይኮነ ተረድኡለይ፡፡ ዝላዓለ እጃም ኣለዎም ግን ሃገርና እትጠልቦ ለውጢ ብናታቶም ትግሃት ጥራሕ ዕውት ከምዘይኸወን ፀሓይ ዝወቕዖ ሓቂ እዩ፡፡ መንግስቲ ዝቕዳሕ(ዝወፅእ) ካብ ህዝቢ እዩ፡፡ ሳይንስ ‹‹ማይ ናይ መትሓዚኡ ሕብሪ ይህልዎ ይብለና፤ መንግስቲም ክህልዎ ዝኽእል ሕብሪ ናይ ህዝቡ እዩ፡፡›› ዲሞክራሲያዊ ኣተሓሳስባ ዘለዎ ህዝቢ እንተተፈጢሩ፤ መንግስቲ ናይ ግድን ድሞክራሲያዊ ክኸውን ይግደድ እዩ፡፡ ስለዝኾነ በብደረጃኡ ኣብ መንግሰቲ ውሽጢ ዘለው ሰባት ሽግር ክፈጥሩ እንዳረኣና ከም ህዝቢ ትም ንብል እንተኾይና ሕጂ ውን ሓደ ናብ ላዕሊ ወፀ ሓዲ ካብ ላዕሊ ፀደፈ/ወረደ ትርጉም አይህልዎን፡፡ ጠቅላይ ሚኒስተር ናተይ ብሄር እዩ፤ ሚኒስተራት ካብ ናተይ ብሄር ይበዝሑ፤ ወዘተ ዝብል ምኹርዕራዕ ሕድ ሕድ ናይ መንግስቲ ኣመራርሓ ዲሞክራሲያዊ እንተዘይኮይኑ ዕሽነት እዩ፡፡
ካብዚ እንርደኦ ካብ ላዕለዋይ ናይ መንግስቲ ኣመራርሓ ጥራሕ ብዝወርድ ኣመራርሓ ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን ምህናፅ ኣይከኣልን፡፡ ናይዚኦም ቁልፊ መሰረት ኣብ ታሕቲ ምስ ህዝቢ መዓልታዊ ርክብ ዘለዎ ናይ መንግስቲ መሓውር ምዃኑ ፈሊጥና ኩላትና ኢትዮጵያውን ኣብ ቀረባና ምስ ዘሎ ናይ መንግሰቲ ኣካል እሂን ምሂን እንዳተበሃልና ኣብዛ ሃገር ሰላም፤ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን ንክሰፍን ኣበርቲዕና ክንሰርሕ ኣለና፡፡ ኣብቲ ታሕተዋይን ማእኸላይን ኣመራርሓ ዲሞክራሲያዊ ኣተሓሳስባ እንተሰፊኑ እቲ ላዕላዋይ ኣመራርሓ ናይ ግድን ዲሞክራሲዊ ይኸውን፤ ምኽንያቱ ሰረቱ እቲ ኣብ ትሕቲኡ ዘሎ ኣመራርሓ ስለዝኾነ፡፡
3.ሓላፍነት ምርኽኻብ ብዝምልከት፡- ናይ ሓላፍነት ምትኻኻእ ጉዳይ ዝማዕበለ መንግስቲ ኣብ ምህናፅ ዝላዓለ ረብሓ ኣለዎ፡፡ ዝማዕበለ መንግስቲ ድማ ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን የስፍን፡፡ ስለዝኾነ ብዛዕባ ናይ ኢ.ህ.ወ.ደ.ግ ዲሞክራሲያዊነት ክንመዝን ከለና ብዛዕባ ሓላፍነት ርኽክብ ምርኣይ ዘድልየሉ ዋና ምኽንያት እቶም ተጀሚሮም ዘለው ለውጥታት ውፅኢት ንክህልዎም ናይ ኣመራርሓ ቀፃልነት አድላይ ስለዝኾነ እዩ፡፡ ስለዝኾነ ሓላፍነት ብኸመይ እንዳተመሓላለፈ እዩ ኢልና ምርኣይ የድሊ፡፡
ኣብ ፅሑፈይ እቲ ዝተለመደ ምትኽኻእ ኣብ ክንዲ ዝብል ቃል ምርኽኻብ ዝብል ቃል ሓሳበይ ብዕምቆት ንምግላፅ ዝሓሸ ኮይኑ ረኺበዮ ኣለኹ፡፡ ምኽንያቱ ምርኽኻብ ናይ መረከቢን ተረካቢን ናይ ሓባር ሓላፍነት ደሚሩ ዝሓዘ ኮይኑ ረኺበዩ ኣለኹ፡፡ ኣብ እዋን ምርኽኻብ ክልቲኦም ነናይ ዓርሶም ሓላፍነት ኣለዎም፡፡ ብፍሉይ መልክዑ ግን ኣብዚ ፅሑፈይ ዝለዓለ ትኹረት ዝህቦ ኣብቲ ተረካቢ ዝበሃል መንእሰይ ወለዶ ዝርኣዩ ንናይ ሓላፍነት ርኽክብ ዘዐንቅፉ ፉልይ ጠመተ ዝገበሩ እዮም ምኽንያቱ እቲ ተረካቢ ምስቲ መረከቢ ብቑፅሪ እንትወዳደር ኣዐርዩ ዝበዝሐን ብፍላይ ከዓ ኩሉ ነገር ሓመቐ ፀበቐ እንካ ተቐበል ዝተብሃሎ ናይ ምቕባል ተፈጥሮኣዊ ሕጊ ስለ ዘለዎ፡፡ በዚ መሰረት ብተረካቢ ወገን ዝረኣዩ ዕንቅፋታት ድማ ተፀባይነትን ሓላፍነት ተረካቢ ንምዃን ናይ ድልውነት ሕፅረት መሲሎም ይረኣዩኒ፡፡
ብመጀመርያ ኣብቲ ከምቲ ከማይ መንእሰይ ዝዕዘቦ ናይ ተፀባይነት ስነ-ልቦና ኣሎ፡፡ ኣብዚ ሓንቲ ብሂል ክብለኩም ኣሓት ‹‹ብጠቋሚት ኣፃብዕትኻ ናብ ሰብ እንዳመላኸትካ ንስኻ ኢኻ ናብ ሽግር ዘእተኻኒ ከትብሎ ከለኻ ንሽግርካ ተሓታቲ 75% ባዕልኻ እንትትከውን እቲ ተሓታቲ ዝገበርካዮ ሰብ ግን 25% እዩ ተሓታታይነቱ፡፡›› ምኽንያቱ ኣፃብዕትኻ ንሽግርካ ተሓታቲ መን እዩ ንዝብል ዛዕባ ምስክርነት እንትህባ እታ ሓንቲ ጠቋሚት ኣፃብዕቲ ናብቲ ተወንጃሊ ሰብ እንትተመላኽት እተን ዝተረፋ ሰለስተ ማለት ማእኸላይ፣ ናይ ቀለበትን ንእሽተይን ኣፃብዕትኻ ሰለስቲአን ናብ ባዕልኻ ተመሊሰን እየን ዘመላኽታ ዘለዋ፡፡ ስለዚ ንሕድሕድ ኣፃብዕቲ 25% እንተሃቢና ንውድቀትካ 75% ተሓታቲ ዓርስኻ እንትትከውን፤ 25% ግን ግዳማዊ ሓይሊ ይኸውን ማለት እዩ፡፡ ብመስሊ ክግለፅ ከሎ ነዚ ዝሰዕብ ይመስል፡፡

ኣብ ሃገርና እንደልዮ ለውጢ ንክመፅእ ሐዚ እነስተርሕዎ ዘለና ሃዋህው ዘምፅኡ ኣብ አመራርሓ ዘለው ናይ ህ.ወ.ሓ.ት ከምኡ ውን ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ መራሕቲ ብሂወት ዝተረፉ ብቑፅሪ ውሑዳት እዮም፡፡ ካብ ኩሉ ንላዕሊ ትማሊ ብዙሕ መስዋእቲ ዘሕለፉን ሕጂ ውን እንተኾነ ጉልበቶም እንዳፍሰሱ ምስቲምርካቦም ዕድመ ምድፋእ ተደሚርዎ ክደኽሙ (exhausted) ከም ዝኽሉ ምግማት ካብ ናይ ተፈጥሮ ሕጊ ዝረሓቐ ግምት ኣይኮነን፡፡ ስለዝኾነ እቲ ኣብ ሓንጎልና ቀሪፅና ከምፅኡልና ኣለዎም እንዳበልና ከብድና እንዳሓኸኽና እንፅበዮ ለውጢ ኣብዚ ሓፂር ግዜ ብመለኮታዊ ሓይሊ እንተዘይኮይኑ ብናይ ሰብ ሓይሊ ውዓል ሕደር ዘድልዮ እዩ፡፡
‹‹ዓኽ….. ወለድናን ኣሕዋትናን ተቓሊሶም መስዋእቲ ከፊሎም ሃገርና አሜሪካ፣ ጀርመን፣ ጃፓን ወዘተ ኣይመሰለትን እንታይ አለዎ……ቃልስና ትርጉም ኣይብሉን እንዳበልካ›› ምዕውፅዋፅ ካብ ሓላፍነት ዓርስኻ ምግላስ እዩ ዝኸዉን፡፡ ካብዚ ሓሊፉ ኪራይ ኣካብነት ክኸውን ይኽእል እዩ፡፡ ናይ ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን መሰረት ዝኾኑ ውስናት ነገራት ካብ ምንፃፍ ሓሊፎም አሜሪካ፣ ጀርመን፣ ጃፓን ወይ ካዓ ካልኦት ናይ ዝማዕበላ ሃገራት ሽም እንዳፀራሕና ልክዕ ነዓታተን እትመስል ሃገር ከረክቡና ኣለዎም ዝዓይነቱ ኣተሓሳስባን ተፀባይነትን ፍፁም ናይ ሃገርና ድሕረ-ባይታን ህልው ኩነታትን ዝሰሓተ እዩ፡፡ ሓደ ክትርድኡለይ ዝደልዮ ነገር ግን ኣብቲ ምሕደራ ናይ ሰናይ ምምሕዳር ሽግር የለን ማለተይ ኣይኮነን፡፡ መንግስቲ ባዕሉ ዝኣምኖ በቲ ዝድለ ፍጥነት ንከይንጓዓዝ ዘዐንቅፉ ናይ ሰናይ ምምሕዳር ሽግራት ኣለው ግን እዚ ናይ ምቅላስ ዜግነታዊ ሓላፍነት ኣለና፡፡ ዕሾኽን ሕንሽሽን ከይወግአካ በለስ ምብላዕ ዘይከኣል ምዃኑ ክነፈልጥ ኣለና፡፡
ተፀባይነት ከረደአልና ዝኽእል ንኣብነት ሓዳ ሓደ ውሕዳት ናይ ተፃባይነትን ዘይምስትውዓልን ፀገም ዘለዎም ኣብ ብቁጠባ ምዕቡላትን ስልጡናትን ዝኾና ሃገራት በፂሖም ዝመፁ ኢትዮጵያውን ዝብልዎ ነገር ንእሽትለይ ከዋሰአኩም፡፡ ‹‹ ሓንቲ ናይ ዝነበሩላ ዝማዕበለት ሃገር ሽም እንዳፀርሑ፤ አስፋልቱ እኮ ልክዕ መስታወት በሎ ገፅካ የርእየካ፤ ኣቤት ህንፃ፤ ኣቤት ናይ መኪና ዓይነቱ ፅሬቱ፤ ግደፍ እስኪ…ያዓኽ ሽንትቤቱ ናይ ምግቢ ሰሓን በሎ፤ …… ኣዲስ ኣበባ እንታይ ኣለዋ ባዶ፣ ጨናኡ፣ ጭቃኡ፤ ጭቕጭቑ፣ ኤጭ……….ወዘተ ብዙሕ ነገር ይብሉ፡፡›› ሃገሮም የናዕቑ ዝተሰደድሉ ዓዲ ልዕሊ ካብ ናይ ሰማይ ገነት ዝበለፀ ኣምሲሎም ይዛረቡ፡፡ እዚ ኣተሓስስባ ሙሉእንሙሉእ ካብ ናይ ተፀባይነት ድልየት ዝተበገሰ እዩ፡፡ ነገራት ኣብ ክንዲ ባዓልኻ ሰሪሕኻ ክልወጡ ምግባር፣ ሰብ ሰሪሑ ኣስተኻኺሉ ክህበካ ምፅባይ፡፡
ይቅርታ ሓንቲ ቀልዲ ትዝ ኢላትኒ ‹‹ሓደ ኢትዮጵያዊ ኣውሮጳ ከይዱ ሎጂክ ተማሂሩ ይመፅእ፡፡ ሓደ እዋን ወላዲቱ ክልተ እንቋቖሖ እንዳብሰላ ከለዋ ሓቢሩወን ዕላል ይጅምር፡፡ እንተረኣየ ኣዲኡ ክልተ እንቋቖሖ እንዳብሰላ እየን፡፡ ካብኡ ኣደይ ይብለን እዞም እተብስልዮም ዘለኺ ክልተ እንቋቖሖ ኣውሮጳ ከይደ ብዝተምሃርክዎ ሎጂክ ትምህርቲ ሰለስተ ክኾኑ ይኽእሉ እዮም ይብለን፡፡ ወላዲት ከምዓቕመን ክርክር ጀመራ፣ ክልተ እንቋቖሖ ከመይ ገይሩ ሰለስተ እንቋቖሖ ይኸውን እንዳበላ፡፡ ውላደን ወሲኹ ብሎጂክ ሰለስተ ክኸውን ይኽእል እዩ እንዳበለ ተኸራኻረን፡፡ መጨረሻ ኣብሲለን ምስወደኣ ሓደ ንዓርሰን ሓደ ድማ ንበዓል ቤተን ሂበን እንትበልዑ፤ ናይ ሎጂክ ምሁር ውላደን ድማ ንዓይስ ይብለን፡፡ ወላዲት ድማ ቀላል ኣይኮናን ብናይ ኣውሮጳ ትምህርቲ ሰለስተ ክኾኑ ይኽእሉ እዮም ስለዝበልካ እቲ ናይ ኣውሮጳ ሳልሳይ እንቋቆሖ ብላዕ በልኡ፡፡››
ክቡር መራሒና ነበር ኣቶ መለስ ዜናዊ ሓደ ግዜ ዝበሎ ነገር ከስታውሰኩም፤ ‹‹ዝተዓደሉ መንግስታት ናይ ፅባሕ እንተሰርሑ ኢ.ህ.ወ.ዴ.ግ ግን ናይ ትማሊ፣ ሎሚን ፅባሕን ደራሪቡ እዩ ዝሰርሕ ዘሎ›› ክብል ተናጊሩ፡፡ ሃገርና ክንደይ ዝኣክል ትሕቲ ፀፍሒ ባሕሪ ከምዝነበረት ብዕምቆት ዘረደአና ዘረባ እዩ፡፡ ሃገርና እትደልዮ ለውጢ ናይ ትውልድታት ርኽክብ ዘድልዮ ነዊሕን ዘየቋርፅን ናይ ሂወት ጉዕዞ እምበር ብሓፂር ጊዜ ተጋጊሩ ዝቐርብ ዓይነት ሕብሽቲ ኣይኮነን፡፡ ደግሞ እዚ ለውጢ እንብሎ ዝኾነ ጊዜ ተሰሪሑ ንመዋእል ዘገልገል ዘይኮነስ ብኸይዲ እንተኾነ እንዳተለወጠ ዝኸይድ እዩ፡፡ ሕድሕድ ትውሊዲ ናይ ባዕሉ ሰሪሑ እዩ ዝሓልፍ፡፡ እዚ ዘይርደኦ ሓደ ሓደ መንእሰይ ግን ኩሉ ነገር ተሰሪሑ ኢዱ ተሓፂቡ ንምብላዕ ዝፅበ ኣሎ፡፡ ብተኣምር ክኸውን ዘይክእል እዩ፡፡ ሕድሕድ እዋን ብሂወት ካብዘሎ ትውልዲ እትጠልቦ መስዋእቲ፣ ድኻም፣ ጭንቂ፣ ደስታ ወዘተ ዘይተርፉ ናይ ሂወት ጉዕዞ እዮም፡፡ ስለዝኾነ ንዝመፅእ ድኻም ዓርስና ክነዘጋጁ ኣለና፡፡ ካብ ኩሉ ብዝዓዘዘ ድማ ታሪኽ ናይ ምስራሕ ትብዓትን ሓቦን ክነሕድር ኣለና፡፡ ሓደ ሓደ ምሁራት እዚ ሕጂ ኣብዛ ሃገር ዘሎ ወለዶ ታሪኽ ናይ ምስራሕ ስነ-ልቦናዊ ክፍተት ኣለዎ ክብሉ ንርእን ንሰምዕን ኢና፡፡ ሓቆም ክኾኑ ስለዝኽእሉ ከይሰምበድና ዓርስና ክንፍትሽ ኣለና፡፡ ናይ ውልቀኻ ሂወት ምምራሕ ከምዘሎ፤ ሃገር ተረኪብካ ናይ ምህናፅ ሓቦን ኒሕን ኣብ መንፈስና ሂወት ክዘርእ ኣለዎ፡፡
ታሪኽ ካብ ምዝራብ ታሪኽ ናብ ምስራሕ ክነመርሕ ኣለና፡፡ ኣሓትና ነቲ ሐዚ ዘለናዮ ኣየር መስዋእቲ ከፊሎም ኣምፂኦምልና እንዳበልካ 11 ለካቲት፣ መዓልቲ ሰማእታት፣ ወዘተ በፅሐ ‹‹ክብሪን መጎስን ንስውኣትና›› እንዳበልና ምስጋና ምብፃሕ ዝድገፍ እኳ እንተኾነ፤ እቲ ዓንኳር ጉዳይ ግን ንምንታይ መስዋእቲ ኮይኖም፣ ኣካሎም ጎዲሎም፣ ደኺሞም፣ ወዘተ ኢልና ንድሕሪት ተመሊስና ብዕምቆት መርሚርና ዓላማኦም እብ ጫፍ ምብፃሕ እዩ እቲ ዝዓበየ ጉዳይ፡፡ ሓደ ሓደ ብፍምፍላጥ ይኹን ብዘይምፍላጥ ናይ ስውኣትና ዓላማ ክነሳኽዕ ኢና ኣብ ክንዲ ምባል ሽቶኡ ወቒዑ እንዳበሉ ብሚድያ ይኹን ኣብ ካልኦት ስብሰባታት ክዛረቡ ንሰምዕ ኢና፡፡ ብርግፅ ናይ ሰላም ኩነታት ኣብዛ ሃገር ካብ ዝሓለፉ እዋናት ማንም ክምስክሮ ዝኽእል ኣዐርዩ ዝሐሸ ምዃኑ እዩ፡፡ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን ብውስን መልክዑ ተጀሚሩ ኣሎ፡፡ ኾይኑ ግን ብኹሉ ነገር ገና ጀመርቲ ኮይና እንዳሃለና ናይ ስውኣትና ዓላማ ሽቶኡ ወቒዑ እዩ ኢልካ ምጥቓዕ እንተኒኢሱ ዘይምፍላጥ እንትኸውን እንትዓቢ ድማ ኣሽካዕላል እዩ፡፡ እቲ ቃልሲ ብዙሓት ሃገራዊ ዕማማት ከም ሰላም፣ ዲሞክራሲን ቁጠባዊ ዕቤትን ዝነበርዎ ኮይኑ ነዊሕ እዩ ነይሩ ስለዝኾነ ብዙሕ ይተርፈና፡፡ ስወኣትና ክንስእሎም ዘለና ብናትና ኣተሓሳስባ ከይኮነስ፣ ንድሕሪት ተመሊስና እቲ ዝነበረ ቃልሲ ፈቲሽና ክኸውን ኣለዎ፡፡
ስለዝኾነ ተፀባይ ኮይንካ ብቑዕ ሓላፍነት ተረካቢ ምዃን ስለዘይከኣል ብቐንዱ ናይ ተፀባይነት አተሓሳስባ ክነወግድ ኣለና፡፡ ዘለዉ ፀገማት ዓርስና ክነስተኻኽሎም ንኽእል ኢና ዝብል እምነት ክነሕድር ኣለና፡፡
ካሊእ ካብዚ ሐዚ ዘሎ ወለዶ ዝዕዘቦ ሓላፍነት ተረካቢ ንምዃን ናይ ድልውነት ሕፅረት እዩ፡፡ ሐዚ ዘለው መራሕቲ ክሓልፉ እዮም ፅባሕ ሃገር ተረከብቲ ንሕና ኢና ዝብል ዓርሰ-እምነት ሒዙ ሃገርን ሓላፍነትን ብብቕዓት ተረካቢ ንምዃን ዝተዳለወ ውሕድ ይመስል፡፡ ‹‹ሃገር ተረከብቲ ኢና›› ዝብል ንጭርሖ እንተዘይኮይኑ ምስ መንፈሱ ዘዋሀዶ ዉሑድ እዩ እንተበልኩ ምግናን ኣይኮነን፡፡ ብዋናኡ ናይ ድልውነት ሕፅረት ዓርስኻ ዘይምብቃዕን ከምኡ ውን ክትሕዘል ምድላይን ብዝብሉ ክግለፅ ይኽእል እዩ፡፡
ሓደ ናይ ድልውነት ሕፅረት መግለፂ ዓርስኻ ብዘይምብቃዕ እዩ፡፡ ኩላቱና ብንቕሓት ክንፈልጦ ዘለና ግን ስልጣን ዝደሊ የለን ማለተይ ኣይኮነን፡፡ ስልጣን ዝደሊ መዓት ሰብ ኣሎ፡፡ ስልጣን ክብል ከለኹ ግን ሓላፍነት ማለት ኣይኮነን፡፡ ስልጣን ምድላይን ስልጣን ዝጠልቦ ብቕዓት ምጥራይን ዝተፈላለዩ እዮም፡፡ ስልጣን ዝደልዮ ብቕዓት ኣጥሪኻ ስልጣን ምንዳይ ብጣዕሚ ክምስገን ዘለዎ ጉዳይን ሓላፍነታዊን እዩ፡፡ ሓደ ዓርሱ ንሓላፍነት ዝሓፀየ ሰብ እቲ ሓላፍነት ዝጠልቦ ብቕዓት ከዕቢ ክኽእል ኣለዎ፡፡ እዚ ንምባል ዘገደደኒ ኣብቲ መንእሰይ ሓላፍነት ንምርካብ ሳሓጥሓጥ ናይ ምባልን ብቐንዱ ድማ ዓርስኻ ንሓላፍነት ናይዘይምብቃዕን ኩነታትን ስለዝንፀባረቑ እዮም፡፡ ካሊእ ዘይምብቃዕ ዝንፀባረቀሉ ድማ ስልጣን ንኪራይ ኣካቢነት ክትጥቀመሉ ምድላይ እዩ፡፡ ስልጣን ናይ ቆረፃ መኽበሪ መንገዲ እዩ ብዝብል እምነት ልክዕ ስጋ ከምዝረኣየ ድሙ ንስልጣን (ሓላፍነት ማለተይ ኣይኮነን) ሰተፍተፍ ዝብል መንእሰይ ዘይነዓቕ ቁፅሪ ኣለዎ፡፡ ነዞም ስቱፋት ሓደ ኣበሃህላ ክነግሮም ‹‹ቆራይ፣ ቆራይ ኢኻ እንተዘይልካዮ ክፍትፍት እየ ኢሉ ይርብሽ›› ዝብል ብሂል፡፡ ስለዝኾነ ኣቱም ከምዚ ዓይነት ዝተሰንከለ ብቕዓት ዘለኩም ሰባት ተኣረሙ ወይ ከዓ ዓርስኹም ኣመሓይሹ ክብለኩም እፎቱ፡፡ ኣብዚ ሳሓጥሓጥ ምባል ዝምደብ ድማ ነዓይ ዘገድሸኒ ውልቃዊ ሂወተይ ምምራሕ ስለዝኾ ኣይምልከተንን ዝብል ኣረዳድኣ ዘለዎም፤ ካብኡ ሓሊፉ ድማ ከም ጲላጦሰ ካብ ደሙ ንፁሕ እየ እንዳበሉ ካብ ተሓታተይነት ንምድሓን ዝደልዩ ይርከቡ፡፡ ግን ኣብ ናይ ሃገር ጉዳይ ማንም ካብ ተሓታታይነት ዝድሕን የለን፤ ውልቃዊ ሂወትና እንተኾነ ውን በቲ ናይ ሃገር ህልው ኩነታት ዝፅሎ እዩ፡፡ እዚ ከምዘሎ ግን ነቲ መሰመር ኣብ ጫፍ ንምብፃሕ ዝተዓጠቑ ወነን ትብዓትን ዘለዎም ብቑዓት መናእሰይ የለዉን ማለት አይኮነን፡፡ እንተኾነ ምስቲ ተካኢ ክኸወን ይኽእል እዩ ተባሂሉ ዝግመት ሓይሊ ቁፅሮም እንትነፃፀር ግን ዉሕድ እዩ፡፡
ካሊእ ናይ ድልውነት ሕፅረት ዝግለፀሉ ኣብቶም ሐዚ ዘለዉ ገለ ገለ መራሕቲ ክትሕዘል ምድልይ እዩ፡፡ ሓላፍነት ካብ ልቡ ህዝቢ ንምግልጋል ኣሚኑ ንዝተቐበሎ ሰብ ሸኽሚ እዩ ብዝበኣሰ ድማ ከም ሓዊ ዘቃፅል እዩ፡፡ ኣብ ውስናት ምትኽኻኣት ግን ዘይወሓጠልና ሰባት ኣለና ብፍላይ ሓደ ሓደ ስሙያት መራሕቲ ክትክኡ ከለዉ፡፡ ትማሊ ብዙሕ ድኻም ዘሕለፉን እንዳደኸሙ ዝርከቡ ሰባትን መሪሕነቶም ይቐፅል፤ ንሳቶም እንተዘይኮይኖም ካሊእ ዝትካእ ብቕዓት ዝጎደሎ እዩ ወዘተ ዝብሉ ኣተሓሳስባታት ክፀሓፉን ክጉርምረሙን ንርእን ንሰምዕን ኢና፡፡ ብወገነይ ዝኣምነሉ እዞም ክትክኡ ኣይብሎምን ዝተብሃሉ መራሕቲ ማንም ዝምስክሮ ብቕዓት ከም ዘለዎም እሙን እዩ፡፡ ብመሰረቱ እዞም ሰባት ሐዚ ውን እንተኾነ በታ ዝተረፈት ዕድሜኦም ንሃገሮም ዓብይ ኣበርክቶ ክገብሩ ይኽእሉ እዮም፡፡ ዘለውዎ ቦታ እንትኾነ ኣበርክቶ ንክሕቡ ዘኽእሎም ጥጡሕ ኩነታት እዩ፡፡ ንኣመራርሓ ዝሐሽካን ብቑዕን ንስኻ ኢኻ… እዛ ስልጣን ንዓኻ…. ስጋኻ… ስጋኻ… ስጋ ብፆት…. ምበሃል ብጣዕሚ ዝሰለጠነ አተሓሳስባ እዩ፡፡ ይኹን እምበር ካብዚ ብዝሓለፈ ኣብ ውሑዳት ሰባት ተሓዚልና ክንነብር ኣይብልናን፡፡ ዓርሱ ከብቅዕ አለዎ፡፡ ሓደ መስተውዓላይነት ዘድልዮ ጉዳይ ግን ሕጂ ዘሎ ናይ ስልጣን ሽሚያ/ቅድድም ከይዱ ከይዱ ውፅኢቱ race to the bottom ከይኸውን ለባማት ክነከውን ኣለና፡፡ ምርኽኻብ ወይ ከዓ ኩላትና ብንርደኦ ቃል ምትኽኻእ ሂወት ክህልዎ ዝኽእል እቶም መረከብቲ ደኺሞም ኣይብልዑ ኣይስተዩ ኣብ ዝኾንሉ ጊዜ ወይ ከዓ ምስ ሞቱ ዘይኮነስ ምስ ዓቕሞምን ጉልበቶምን ኣብ ዝህልውሉ እዋን እንተዝኸውን ነቲ ተረካቢ ሰፊሕ ልምዶም ስለ ዘካፍልዎ በቑዕ ንክኸውን ዓብይ እጃም አለዎ፡፡
ኣብቲ ሓላፍነት ተረካቢ ዝበሃል ዋላ ውን ዝዓለ ትኹረት እንተገበርኩ በቲ ሓላፍነት መረከቢ ዝበሃል ወገን ድማ ዝረኣዩኒ ሕልኽላኻት ዝተወሰኑ ክግልፅ፡፡ ካብ ስልጣን እንተወሪደ ሳምባይን ልበይን ኣይሰርሕን ዝዓይነቱ ዝመስል እምነት ዘለዎ ነባር ኣመራርሓ ክህሉ ስለ ዝኽእል ናብ ጥዕናኡ ንክምለስ ክመዓድን ክግምገምን ኣለዎ፤ ፈጣሪ ምሕረት የውርደልካ ክብሎ ውን እፎቱ፡፡ ብዝዓዘዘ ድማ ናይ ሓላፍነት ርኽኽብ ዝጨናገፍ (aborted leadership transmission) እቲ ተረካቢ ሓይሊ እንተዘይበቒዑ ስለዝኾነ እቲ መረከቢ ሓይሊ ነቲ ተረካቢ ኣብ ምብቃዕ ብዙሕ ክደፍእ ኣለዎ፡፡ ብሽም ዘይተፀንዐ ምትኽኻእ ገለ ገለ ሓዊ ኢዶም ዝኾኑ ጉሒላታት እንዳኣተው ወያናይ መሰመር ኣንፈቱ ከስሕቱ ምርኣይ ዝተለመደ ይኸውን ስለዘሎ ዓብይ ጥንቃቐ ክግበር ኣለዎ፡፡ ስለ ዝኾነ ርኽክብ ሂወት ሰሪዑ ቀፃልነት ንክህልዎ ክልቲኡ ወገን ተቐራሪቡ ጎኒ ንጎኒ ክስርሕ ኣለዎ፡፡ ሓደ ናይቲ ሓደ ክፍተት እንዳዓበሰ ክኸይድ ኣለዎ፡፡
ንምጥቕላል ብፍላይ እዞም ልዕል ክብል ዝሓበርክዎም ክልተ ተፃረርቲ ነገራት ማለት ሓላፍነት ተረካቢ ንምዃን ዘይምብቃዕን ሓላፍነት ናብቲ ሓዱሽ ሓይሊ ውፅኢታዊ ብዝኾነ መልክዕ ዘይምርካብን፤ ሓላፍነት ርኽክብ ውፅኢት ኣልባ ስለዝገብሮ ሰፊሕ ዕማማት ዝደሊ እዩ፡፡ ብተወሳኺ ካብዚ ብዓብዩ እንወስዶ ትምህርቲ እንተሃልዩ ድማ እቲ መንእሰይ ሓላፍነት ንምርካብ ዕንቅፋት ዝኾንዎ ነገራት መምዩ ዓርሱ ሓላፍነት ንምርካብ ከብቅዕ ከምዘለዎ እዩ፡፡ ብመሰረቱ ኣብቲ ተረካቢ ዝበሃል ሓይሊ ዘለዉ ድኽመታት ክፍትሑ ዝክእሉ እዮም፡፡ ስለዝኾነ ኩሉ ነገር ንጎኒ ገዲፍና እቲ መስመር ምስ ነብስና ኣዋሂናድ ዘይሓልፈካያ ጋሻስ ሓቑፍካ ሰዓመዮ እዩ እሞ መዓንጣኻ ምስጣም መማረፂ ዘይብሉ ጉዳይ እዩ፡፡

ገ/ሂወት እንተሃዉ ደስታ
ወላይታ ሶዶ ዩኒቨርስቲ ናይ ሕጊ መመህር
gentehawu@gmail.com

ዜጎች ላይ ችግር በመፍጠር የሚደረግ ፖለቲካዊ ትግል አያስፈልገንም

ነገሮችን ለማገናዘብ አቅም ካገኘሁበት ከቅርብ ዓመታት ማለትም ከ1997 ዓ.ም ጀምሮ የአገራችንን ፖለቲካዊ የትገል ስትራተጂ ስመለከተው በጣም የሚገርሙ በርካታ ትዝብቶች ይፈጥርብኛል፡፡ እስከሁን ድረስ ተቃዋሚ የፖለቲካ ሀይሎች ሲያራምዷቸው የነበሩ የትግል ስትራተጂዎች በዝርዝር በመጥቀስ ስህተቶቹ ለመዘርዘር ከጊዜ አንፃር ቢከብደኝም፤ በጉልህነታቸው ተጠቃሽ የሚሆኑ የራስ-ወዳድነት ባህርያቸውን የሚያንፀባርቁ ስህተቶች በዚችው ቅንጭብ ፅሁፌ ለማስቀመጥ እሞክራለሁኝ፡፡ በአንድ ሀገር ሰላማዊ የሆነና አዎንታዊ ለውጥን ያነገበ የስርዓት/መንግስት ለውጥ መኖር እንኳን ተራው ዜጋ በሂደቱ ስልጣኑን የሚለቅ ሀይልም ጭምር የሚፈልገውና አምኖ የሚቀበለው ነው፡፡
በአሁኑ ዘመን በማንኛውም አገር የመንግስትነት ቦታ የሚፈልጉ ሃይሎች ከሚያራምዱት የትግል ስራተጂ አንዱ የሆነው መንግስትንና ህዝብን ማለያየት የሚል ስትራተጂ በመያዝ ሲፍጨረጨሩ እንታዘባለን፡፡ እርግጥ ነው ስርአት/መንግስት ለመጣል መጀመርያ ስርዓቱ በህዝብ ዘንድ ተቀባይነት ማሳጣት የተለመደ የትግል መርህ ሆኖ በብዙ አገራት በሚከናወኑ ፖለቲካዊ ትግሎች መሪ ስልት በመሆን እያገለገለ ይገኛል፡፡ ወደ አገራችን ስመለስም ሰላማዊ ይሁን ነፍጥ በማንሳት አሁን ያለው መንግስት በመጣል ሌላ መንግስት ለመመስረት የሚታገሉ ሀይሎች ከላይ የተገለፀው ስትራተጂ በግላጭ አደባባይ ላይ የትግል ስትራተጂያቸው መሆኑን ሲያውጁ እናያለን፡፡
ይሁን እንጂ የዳበረ ፖለቲካ ባላቸው አገሮች መንግስት ከህዝብ ለማፋታት የሚከተሉት መንገድ አገራችን ካለው ዘዴ በእጅጉ የራቀ ሊሆን ይችላል፡፡ የአገራችን ተቃዋሚ ሀይሎች ህዝብንና መንግስትን ለማለያየት የሚጠቀሙበት ስልት የስልጣን ጥማቸውን ለማርካት የሚበጃቸው ቢሆንም በህዝብ ላይ ግን ችግር እያስከተለ ይገኛል፡፡ ሰላማዊ የሆነ ፖሊቲካዊ ትግልና የመንግስት ለውጥ በአገራችን መኖር አለበት የሚለው መርህ ከተቃዋሚዎች በላይ ኢ.ህ.አ.ዴ.ግ በአደባባይ ህብረተ-ሰቡን አስተምሯል እንደአላማም እያራመደው ይገኛል፡፡

የመንግስትነት (ስልጣን የሚለውን የበለጠ ይገልፃቸዋል) ፍላጎት ያላቸው ሀይሎች ግን ሀገርንና ህዝብን የሚጠቅም የትግል ስትራተጂ ተከትለው አሁን ካለው መንግስት በዲሞክራሲያዊና ህዝባዊ አስተሳሰብ በልጠው በመገኘት በህብረተሰቡ ዘንድ ተቀባይነት አግኝተው ሰላማዊ የፖለቲካ ለውጥ ካማምጣት ይልቅ በመንግስት አሰራር ላይ እንቅፋት በመፍጠር በህዝብ ላይ ሰፊ ችግር በማድረስ ህዝቡ በመንግስት ላይ እንዲማረር በማድረግ ስር የሰደደ የስልጣን ጥማቸውን እውን ለማድረግ ሲቧዝኑ እናያለን፡፡ መንግስት የሚያከናውናቸው የልማት እንቅስቃሴዎች በአጠቃላይ መግታት ባይችሉም መንግስት ኢኮኖሚያዊ እድገት፣ ዲሞክራሲና ሰላም የመሳሰሉ ውጤቶች እንዳያመጣ በሚል እሳቤ በማደናቀፍ ብሎም የለማውም በማውደም የስልጣን ህልማቸውን ለማሳካት በተደጋጋሚ እየሞከሩ ይገኛሉ፡፡ መንግስት (ኢ.ህ.አ.ዴ.ግ) አደናቃፊ ድርጊታቸውን አስቀድሞ ግንዛቤ በመውሰድ የሚወስዳቸው ጥንቃቄዎች እግረመንገዴን አድንቃለሁኝ፡፡

አሁን ካለው መንግስት የበለጠ ለውጥ ያመጣል ተብሎ ተስፋ የሚጣልበት ሀይል/ቡድን ካለ፤ በማንኛውም ጤነኛ የሆነ አስተሳሰብ ባለው ዜጋ ተቀባይነት ይኖሯል፡፡ ስራ እንዳይሰራ እያደናቀፉና እንዲሁም የተሰራውም በማውደም ወደ ስልጣን የመምጣት ዓላማ ያለው ሀይል/ቡድን ካለ ግን ራስ-ወዳድነት የፈጠረው የስልጣን ፍላጎት ካልሆነ ሌላ ትርጉም አይሰጠውም፡፡ በአህኑ ጊዜ ትልቁ የህብረተሰባችን ጥያቄ ልማት፣ ዲሞክራሲና ሰላም እንጂ የስርዓት/መንግስት ለውጥ አለመሆኑ ግልፅ ነው፡፡ ኢ.ህ.አ.ዴ.ግም የህዝቡን ፍላጎት ተገንዝቦ አቅም በፈቀደው ለመመለስ እየተጋ ይገኛል፡፡ ህዝብ የሚፈልገው የታቀዱና የሚሰሩ ስራዎች ሳይደናቀፉና እንዲሁም በተሰሩ የልማት ስራዎች አንዳች ጉዳት ሳይደርስ የሚመጣ ዲሞክራሲያዊና ሰላማዊ ለውጥ ነው፡፡ የተሰራውን የህዝብ ልማት እያወደሙና ልማት እንዳይሰራ እያደናቀፉ ለህዝብ ነው የምንታገለው ብለው የሚናገሩ ቡድኖችና ግለሰቦች ሊያሳፈራቸው ይገባል፡፡ ገና ብዙ ልማት በምትሻ አገር ውሰጥ እየኖርን የእድገትና ለውጥ እንቅፋት መሆን ማለት ለአገራችን በእንቅርት ላይ ጀሮ ደግፍ ነው የሚሆናት፡፡

በዚህ ፅሁፌ ማስተላለፍ ወደ ፈለግኩት ዋናው ጉዳይ ስመጣ የግላቸውን ዓለማ የማሳካት ሁነኛ ግብ ያላቸውን ቡድኖችና ግለሰቦች የ2008 ዓ.ም የዩኒቨርስቲ መግብያ ሀገራዊ ፈተና እንዲሰረቅ በማደረግ በማህበራዊ ሚድያዎች በማሰራጨት የፈተናው መርሃ ግብር በማደናቀፍ በአገርና ህዝብ ከፍተኛ ጉዳት አድረሰዋል፡፡ በህዝብ ላይ ያደረስቱን ጉዳት ለማስተባባል ሲሉም ለህዝብ ፋይዳ እንደሰሩት በአስመሳይ የጀብደኝነት ስሜት እየገለፁ ይገኛሉ፡፡ ቀጣዩ ድጋሜ የሚከናወነው አገራዊ ፈተናም የጥያቄ ወረቀቱ እንዲወጣ በማድረግ እናስተጓጉለዋለን በማለት ፎክሯል፡፡ ፈተናው ወጥቷል እያሉና ሀሰተኛ የፈተና ወረቀቶች ፖስት (post) በማድረግ በማህበራዊ ደረ-ገፆች ውሸት በማሰራጨትም ወዥንብር ለመፍጠር ሞክሯል፡፡

አዚህ ላይ ልብ ልንለው ሚገባ ትልቅ ጉዳይ አለ፡፡ በተቃዋሚ ሀይሎችና ግለሰቦች አስተባባሪነት የመጀመርያው ፈተና በመሰረቁ ምክንያት ፈተናው በመሰረዙ በህዝብ የደረሰውን ጉዳት እናስብ፡፡ ፈተናውን ከማውጣት እስከማሰራጨት ድረስ የፈሰሰ የህዝብ በጀትና ጊዜ ከንቱ አስቀርቷል፡፡ ድጋሚም ወደ ሌላ ተጨማሪ ወጭ እንዲገባ ምክንያት ሆነዋል፡፡ ይባስ ብሎም በተፈታኞቹና ቤተሰቦቻቸው የደረሰው ጉዳት ምን ያህል ከባድ ሊሆን እንደሚችል መገመቱ ቀላል ነው፡፡ የተማሪዎቹ ተጨማሪ ገንዘብና ጊዜ እንዲባክን በማድረግ ላላስፈላጊ ወጭ እንዲዳረጉ ምክንያት ሆነዋል፡፡ በርካታ የሀገራችን ተማሪ ፈተና በታቀደው መርሀ-ግብር ጨርሶ የዩኒቨርስቲ ትምህርቱን ለመማር የሚስችለው ገንዘብ በክርምት የእረፍት ጊዜው በመስራት የሚሰበስብ ተማሪ ባለበት ሀገር እየኖርን እንዳለን ይታወቃል፡፡ ቢሆንም ስልጣን ፈላጊዎች በፈጠሩት ቀውስ የተማሪዎቹ ጊዜ አላግባብ እንዲባክን በማድረግ ኢኮኖሚያዊ ቀውስ እንዳደረስባቸው ግልፅ ነው፡፡

በትምህርት ህይወት ያለፍን ግለሰቦች መገንዘብ እንደምንችለው 12 ዓመት ሙሉ የለፋንበት ትምህርት ፈተናውን ጨርሰን ውጤት ለማየት ምን ያህል እንደምንጓጓ መለስ ብለን ማስታወስ እንችላለን፡፡ ይሁን እንጂ የ2008 ዓ.ም ተፈታኞች ድንገት ስልጣን ፈላጊዎች በፈጠሩት ችግር ምከንያት ፈተናቸው ሲሰረዝ የሚደርስባቸው የስነ-ልቦና ቀውስ መገመት ይቻላል፡፡

በመሆኑም በህዝብ፣ በተማሪዎችና ቤተሰቦቻቸው የስልጣን ጥማቸውን ለማርካት ሲባል ጉዳት አድርሷል፡፡ ድርጊታቸውን ለመሸፋፈን ሲሉ ግን ለህዝብ ፋይዳ እንደፈፀሙት በአደባባይ ሲደሰኩሩ እንሰማለን፡፡ እስኪ ራሳችንን እንጠይቅ፤ ፈተናውን በመስተጓጎሉ በህዝብ ላይ ያስገኘው ፋይዳ አለ ወይ? ከላይ በግርድፉ ለማስቀመጥ እንደመኮርኩት በህዝብ የደረሰውን ጉዳት በቀላሉ ግንዛቤ እንድንወስድ ያስችለናል፡፡ ህዝብ ጠቅመናል የሚል ሃሳብ የሚያሰራጩት ድርጊቸውን ለመሸፋፈን ወይም የህዝብ ጥቅም ምን ማለት አንደሆነ ባለማወቃቸው ነው፡፡

ሌላው በአገራችን የዩኒቭርስቲ መግብያ ፈተና ዋና ዓላማው የብቃት ምዘና ሳይሆን፤ ዩኒቨርስቲዎቻችን የማስተናገድ አቅማቸው ውስን በመሆኑ ለታቀደ ኮታ ማለፍ የሚችሉ ለመለየት ሲባል የሚከናወን እንጂ በወናነት የብቃት ምዘና አይደለም፡፡ እርግጥ ነው የጎንየሽ ፋይዳው ተማሪዎች እውቀታቸውን በንባብ እንዲያዳብሩ ሊረዳቸው ይችላል፡፡ ገና ከጅምሩ 10ኛ ክፍል አልፈው 11ኛና 12ኛ ክፍል ሲማሩ ግን ዩኒቨርስቲ መግባት እንደሚችሉ አመላካች ነው፡፡ የዩነቨርስቲ መግብያ ፈተና አስቀድሞ ዩኒቨርሰውቲዎቻችን ያላቸው የማስተናገድ አቅም ተሰልቶ ከሚወሰን ኮታ/ብዛት ተጠቃሚ የሚሆኑ ለመለየት ሲባል የሚከናወን ነው፡፡ እንዲህ ሆኖ ሳለ ያደረሱትን ጉዳት የውሸት ካባ ለማልበስ አስበው ለህዝብ ስንል ነው ፈተናው ያስተጓጎልነው ቢሉ ብህዝብ ላይ ያላቸው ንቀት ያሳያል፡፡ ወይም የመንግስት ፖሊሲ በጥልቀት ሳያውቁ በስሜት ነው መንግስትን የሚቃወሙት፡፡ ህዝቡ አያውቅም ብለው የውሸት ምክንያት ቢደረድሩም፤ ስልጣን ብቻ የተጠናወተው የእኩይ ግብራቸው ክፉ ዉጤት ግን አሁንም ከህዝብ የተደበቀ አይደለም፡፡

መንግስት ደክሟል ተብሎ በህዝብ ዘንድ ተቀባይነቱ እንዲሸረሸር ፈተናውን ያሰራጩት አገራዊ ፋይዳው ተጠንቶ መንግስት ባከናወነው መሰረተ-ልማት ወጤት በሆነው በማህበራዊ ሚድያ ነው፡፡ መንግስት ለልማት አገልግሎት ይሆናል በማለት ከፍተኛ የህዝብ ገንዘብ በማፍሰስ በሰራው መሰረተ-ልማት ተቃዋሚ ሀይሎች ግን አንደመልካም አጋጣሚ ተጠቅመው ለመልካም ስራ ሊገለገሉበት ሲገባ፤ ህዝብን ለሚጎዳ ለነቀዘ አስተሳሰባቸው ተገልግለውበታል፡፡ በመሰረቱ ባለንበት የኢንፎርሜሽን ኮሚኒኬሽን ቴክኖሊጂ ዘመን መረጃ በአጭር ጊዜ ማሰራጨት ቀላል ነው፡፡ ስለሆነም በአንድ የፈተና ጣብያ እኩይ ተግባር በተላበሱ ቡድኖችና ግለሰቦች ተስርቆ የወጣ ፈተና በቀላሉ በማሰራጨት አገር-አቀፍ ፈተናው ማደናቀፍ ቀላል ሊሆን ይችላል፡፡ ስለሆነም በዚች ምክንያት ብቻ መንግስት ላይ የነበረን እምነት ቢሸረሸር አመለካከታችን ጥልቀት የጎደለው ይሆናል፡፡
በማኝኛውም አገር የአንድን መንግስት ከላይ እስከታች የመቆጣጠርና ማስፈፀም አቅሙ ፍፁም (perfect) የሆነ መንግስት የለም፡፡ በእያንዳንዱ የመንግስት አሰራር ቀዳዳ እየፈጠርን በህዝብ ላይ ትልቅ ኪሳራ በማድረስ መንግስት ለማስወንጀል የምንታትር ከሆነ ሞኝነት ነው፡፡ እንደዚህ ዓይነት የትግል ስትራተጂ ወጤቱ ሊቃውንቶች ዚሮ-ድምር ውጤት (Zero-Sum-Game) እንደሚሉት ሳይሆን ወደ ታች መውረድ (Race to The Bottom) ነው የሚሆነው፡፡ ስለሆነም የመንግስት ስራዎች በማደናቀፍና የተሰሩ ልማቶች ባማውደም የመንግስት ደካማነት በማሳየት ህዝብንና መንግስትን ማለያየት ብሎም ስልጣን ላይ ያለውን መንግስት በመጣል ወደ ስልጣን ኮረቻ ለመውጣት የሚደረገው ትግል በፍፁም ተቀባይነት ሊኖረው አይገባም፡፡ እንዲህ ዓይነት ፖለቲካዊ ትግል ምንጩ ስልጣን ፍለጋ ብቻ ነው፡፡ በህዝብና አገር ጉዳት ሳያደርሱ እንድያውም ስልጣን ካለው መንግስትም በአገራዊ ጉዳዮች ላይ አብረው እየሰሩ የፖለቲካ ለውጥ ማምጣት ይቻላል፡፡ ግን የአገራችን ሁኔታ ስንፈትሽ አመራጭ ፖለቲካዊ ሀይል በመሆን የህዝብ ተስፋ ከመሆን ይልቅ፤ ራስ-ወዳድነት የወለደው ፖለቲካዊ ትገል ከተቃዋሚ ሀይሎች በኩል በስፋት ይንፀባረቃል፡፡ በመሆኑም በህዝብ ዘንድ ተስፋና አመኔታ የሚጣልባቸው አይደሉም፡፡ ኢ.ህ.አ.ዴ.ግ ዘወትር የሚለው እጅግ ዲሞክራሲያዊ የሆነ አነጋገር ቢኖር ‹‹የአገሪቷንና የህዝብን ጥቅም የሚያስቀድሙ ተስፋ የሚጣልባቸው ተቃዋሚ ሀይሎች ፋይዳቸው ለህዝብ ብቻ ሳይሆን ለኢ.ህ.አ.ዴ.ግም ነው ይላል፡፡ ›› ከዚህ መረዳት አንደምንችለው ኢ.ህ.አ.ዴ.ግ የስልጣን ፍላጎት እንደሌለው፤ ልክ እንደ ህዝቡ ከሱ የበለጠ ተስፋ የሚጣልበት አመራጭ የፖሊቲካ ሀይል አንደሚሸ ነው፡፡ እጅግ ዲሞክራሲዊ የሆነ አስተሳሰበ ነው፡፡
በአገራችን የመንግስት የልማት እንቅስቃሴ በማደናቀፍና የተሰራውን በማውደም የሚደረገው ፖለቲካዊ ትግል መቆም አለበት፤ ምክንያቱም ከእንደዚህ ዓይነት ፖለቲካዊ ትግል ዜጎች ቀጥተኛ ተጎጂ በመሆናቸው፡፡

ገ/ሂወት እንተሃዉ
07/11/08 ዓ.ም

 

የነፃነት ታጋዮች

‹‹ደርግ›› ሰው-በላ ስርዓት ነበረ፡፡ ሰው-በላ ከነበሩ የስርዓቱ ቁንጮ መሪዎች ‹‹መላኩ ተፈራ›› የሚባል እንደ ጭራቅ የሚፈራና እንደ እግዚአብሄር የሚከበር የጎንደር ክ/ሀገር አስተዳዳሪ በጎንደር ከተማና በክ/ሀገሩ ግዛት በቀይ-ሽብር ምክንያት የጎንደር ሙህራንና ወጣቶች እንደቅጠል ባረገፈበት ወቅት ህዝቡ ምሬቱንና ሀዘኑን በየሰርግቤቱ፣ ሀዘንቤትና ሌሎች ማህበራዊ ክንውኖች ለመግለፅ የሚከተለው ግጥም የያዘ ዘፈን አዜመ፤

መላኩ ተፈራ የእግዜር ታናሽ ወንድም፣
ለዛሬ ማረኝ እንጂ፣
ከእንግዲህ ወንድ ልጅ አልወልድም፡፡

በነገራችን ላይ ጎንደር በቀይ-ሽብር ዘመን ከፍተኛ እልቂት የደረሰባት ነች፡፡ እንግዲህ የትግራይ ህዝብ (ብቻው ማለቴ ግን አይደለም) ታግሎ የጣለው ይህ ዓይነቱ ሰው-በላ ስርዓት ነው፡፡ የትግሉ ውጤትም የሚታይ ነው፡፡ እያንዳንዱ ግለሰብ ከትግሉ በኋላ በተረፈችው ህይወቱና በጎደለው አካሉ ላቡን አንጠብጥቦ እንደ እባብ አፈር ልሶ የቋጠራትን ትንሽዬ ንብረቱ ማውደም ማለት አሳዛኝ ድርጊት ነው፡፡ በጣም የገረመኝ የግርግሩ አስተባባሪ ተብዬ ግለ-ሰብ ለVOA በሰጡት መግለጫ ‹‹ሀብትና ንብረታቸውን የወደመባቸው ግለ-ሰቦች ወያኔ ደጋፊዎች ናቸው›› ብለዋል፡፡ ምክንያታውነት የጎደለው ሀሳብ ነው፡፡ ማንኛም ወደ ዘዚሀህ ዐዓነተት አወውደዳመሚ ሀይል/ቡድን እንደዚህ ዓይነቱ ድርጊት እንድንፈፅም ወደ ፈፊተትሊያሳምነን አይገባም፡፡ ስሆነም ድርጊቱ ማውገዝ አለበን፤ ድጋሜም እንዳይደገም፡፡ ሰላም ያስፈልገናል፣ ሰላም የብዙ መልካም ነገሮች ምንጭ ነውና፡፡

የዩኒቨርስቲዎች ተጠያቂነት በፍትህ መጓደል ዙርያ፡-

ከፍ/ቤት ውጭ ያለን ሰዎች በተለይ በከፍተኛ የት/ት ተቋማት (ዩኒቨርስቲዎች) በመማር ማስተማር ላይ የተሰማራን አንዳንድ የህግ አስተማሪዎች፤ በአገራችን ስላለው በፍ/ቤቶች አከባቢ የሚታየው የፍትህ መጓደል ራሳችንን እንደጲላጦስ ከደሙ ንፁህ ነን ብለን ተጠያቂነቱ በፍ/ቤቶች እንዲሁም በጠበቆች ስንጭን እንታያለን፡፡ በፍትህ መስክ የሚሰማሩ የህግ ባለሙያዎች ስንቀርፅ በእውቀት ብቻ ሳይሆን በአመለካከትም ጭምር መሆን እንዳለበት እሙን ነው፡፡ ይሁን እንጂ ዘረኝነት (ለአብነት ውጤት በዘር)፣ የዘርኝነትን ጭምብል በማጥለቅ የግል ጥቅምን ማሳደድ፣ ጥገኝነት፣ ህዝብን የማገልገል ስሜት አለማዳበር፣ ራስ ወዳደነት፣ ወ.ዘ.ተ የመሳሰሉ የሰው ልጅ መልካም አመለካከትን የሚበክሉ ቫይሮስች በተማሪዎቻችን አእምሮ ላይ የጫንን እንደሆነ፤ ስራ ላይ ቢሰማሩበት ወቅት ፍትህን የማስፈን አመለካከታቸው የመኮላሸት እድሉ ከፍተኛ ነው፡፡ በመሆኑም የኒቨርስቲዎች በዚሁ ዙርያ ተጠያቂዎች እንሆናለን፡፡ ለፍትህ መጓደሉ ዘርፈ-ብዙ ምክንያቶች ቢኖሩም ዘረኝነት አንዱ እንደሆነ እየተነገረ ይገኛል፡፡ ስለዚህ ባልደረቦቼ የኒቨርስቲዎች በውስን ሃላፊነት የማይሰማቸው ግለሰቦች የዘረኝነት ጥንስስ የሚጠነሰስባቸውና ዘረኛ የሆነ አመለካከት በተማሪቻቸውና ሰራተኞቻቸው አእምሮ ማስፈር የለባቸውም፡፡ መንግስትም የኒቨርስቲዎች በዘረኝነት ዙርያ ስለሚታዩ የስነ-ምግባር ግድፈቶች ጥብቅ ክትትል እንድያደርጉና የውስጥ አሰራራቸውም ጭምር ምን ያህል ዲሞክራሲያዊ መንገድ የተከተለ መሆኑ (ለአብነት በሃላፊት ቦታ ላይ በሚደረገው ሹመት፣ ቅጥር) እንዲፈትሹ ጥብቅ ክትትል ማድረግ አለበት፡፡

introducing this forum

This forum is a continuation of Lisane Hig Radio program, which was broadcasted by GK Multimedia and Publishing business with collaboration of Fana Broadcasting Corporate via its branch Wolaita Sodo Fana FM 99.9. Lisane Hig radio program was on air for six months in 2015, though for a time being it is postponed. The radio program was organized by three members of GK Multimedia and Publishing business. This forum will attempt to give coverage on legal, social, political, economic and other affairs. This forum will maintain its continuation by inviting active participation of its followers and other stakeholders. We, the operators of this forum, hereby invite any interested individuals/institutions to make any type of contribution to this forum. Wish you the best.